Is Michaël Zeeman een gelovige ?
"Atheïst heeft de waarheid niet in pacht" zegt Michaël Zeeman in de Volkskrant van 20 december.
Alsof die dat ooit beweerd zou hebben.
Ik kan MZ in zijn bespreking van Dawkins een hoop nageven. Niet in de laatste plaats omdat door een schrijfwijze als die van Dawkins in "God als misvatting" (hier te lande door Herman Philipse en in Frankrijk door Onfray’s "Atheologie" vertegenwoordigd) ongeveer 0 religieuze mensen van hun geloof zullen vallen. Op een cruciaal punt gaat MZ echter de mist in, of beter, trekt hij een bekend soort mist op:
"Het is in de miskenning van het onderwerp -zingeving in plaats van zekerheid- en de ontkenning van de functie van godsdienst dat de morele onverdraagzaamheid van het nieuwe atheïsme zichtbaar wordt. Het politieke onvermogen de autonome drijfveren van godsgeloof te onderkennen en te erkennen….."
Hier wordt de categorie "zingeving" (en in het verlengde daarvan normen en waarden en godsdienst) als buiten de orde voor een (wetenschappelijke) discussie apart gezet. En wordt elke methode van zingeving in principe van gelijke kwaliteit geacht.
Zingeving op het individuele vlak kan een heel praktische aangelegenheid zijn. Daar heb je geen godsdienst of theorie voor nodig. Alleen voor zingeving van "het (menselijk) leven" als abstracte categorie zul je hogere machten moeten inroepen. Het is voor velen moeilijk te aanvaarden dat "het leven" geen zin heeft, anders dan het leven zelf. Dit nu is meestal een conclusie die voor seculieren nogal voor de hand ligt. Mensen die dit "onverdraaglijk" vinden zullen al snel meningen die aan de fundamenten van deze zingeving knagen "onverdraagzaam" vinden. Het is niet prettig als je de grond onder de voeten wordt weggeslagen.
Als inleiding op deze manoeuvre schakelt MZ van Dawkins over naar Dennett. De manier waarop hij diens standpunt "uiteenzet" en daarna even af denkt te kunnen slachten is ronduit abject. Het zou kunnen dat hij dit overgeschreven heeft van Leon Wieseltier’s boekbespreking in de New York Times Book Review. Lees daar dan maar eens Religion and science: a reply to a right-wing attack on philosopher Daniel Dennett van James Brookfield op na.
Zingeving en ook religie leent zich, zoals alle zieleroerselen, uitstekend voor een wetenschappelijke beschouwing. Dat dit niet of nauwelijks gebeurt heeft naar mijn mening alles met politiek te maken. Godsdienst is opium van het volk.
Blijft de grote vraag (waarin de auteur zichzelf buiten schot houdt): Is Michaël Zeeman een gelovige ? Misschien is hij te lang in Rome verbleven.
Vandaag Bart Tromp in de VK tegen MZ. Ook heel goed. Maar hij miste wel dit punt. Vandaar toch.
Goede aanvulling.
Als religie de filosofie voor de zingeving is dan gaat het nog rijke tijden tegemoet, m.a.w. het begrip wordt geherdefinieerd. In engere zin is het toch vooral de dienst aan (een) God.
Geloof kan worden gedefinieerd als ‘sterke irrationele overtuiging’; vandaar dat discussie over geloof zinloos is.
Hoe zieleroerselen wetenschappelijk kunnen worden beschouwd, ontgaat me.
Wetenschap bestaat uit nog niet verworpen hypotheses, een hypothese voorspelt, daardoor is het mogelijk aan te tonen dat een hypothese fout is.
Wetenschap beschouwt niet.
Zeeman heeft zich helaas niet de moeite getroost Dawkins daadwerkelijk te lezen. Hij vraagt bijvoorbeeld: Zou Dawkins werkelijk nooit gehoord hebben van de grote wetenschappelijk gegrondveste politieke stelsels van de 20ste eeuw, van communisme tot fascisme, en hun ongehoord miserabele successen? Het antwoord valt te lezen op p. 272 e.v. van TGD onder het weinig cryptische tussenkopje What about Hitler and Stalin? Weren’t they atheists? De overeenkomsten met een column van Kristof in de New York Times (http://richarddawkins.net/article,385,A-Modest-Proposal-for-a-Truce-on-Religion,Nicholas-D-Kristof–NYTimescom), waaronder een vrijwel identieke eerste zin, zijn op z’n zachtst gezegd frappant.
AJ: Interessant. Dat maakt mijn punt over zijn kritiek op Dennett nog waarschijnlijker.
In zijn artikel Atheïst heeft de waarheid niet in pacht (Volkskrant, 30 december 2006), trekt Michaël Zeeman fors van leer tegen de atheïst in het algemeen en Dawkins in het bijzonder. De atheïst, stelt Zeeman, betwist de pluriformiteit van morele aanspraken en atheïsme is te beschouwen als een politieke ideologie omdat het zich verzet tegen religie en vooral tegen het daaruit voortvloeiende of daarmee samenhangende geweld. Ik had Zeeman hoger ingeschat. Dit is wel een uiterst zwakke redenatie, ondeugdelijk ook. Maar hij gaat nog verder door vast te stellen dat politiek onvermogen is geworden. En het toenemend vermogen van de wetenschappen om materiële problemen op te lossen, lijkt gelijk op te gaan met het onvermogen immateriële vragen te beantwoorden, aldus Zeeman. Zingeving, zo gaat hij verder, is een behoefte die niet bevredigd wordt door kennis en welvaart alleen, zij huist op een ander niveau.
Waar Zeeman aan voorbij gaat is dat religie met wetenschap niets van doen wenst te hebben, zie het eerdere citaat van Augustinus. Geloof bekommert zich er niet om of het getoetst kan worden en hoeft ook niet bewezen te kunnen worden. Een apocrief boek waarvan zelfs de herkomst niet kan worden vastgesteld is al voldoende bewijs voor de onomstotelijkheid van het daarin verwoorde gedachtegoed.
Is het slechts de godsdienst die mensen motiveert tot kwaadwilligheid vraagt Zeeman? Neen natuurlijk, maar wat zou de wereld een stuk prettiger zijn wanneer al het religie gerelateerde geweld er niet zou zijn. En evenmin is het nodig alle kunstzinnige uitingen van geloof te memoreren. Dat staat allemaal buiten kijf en wordt door niemand betwist. Sterker nog, die uitingen worden vaker en eerder door gelovigen dan door ongelovigen bestreden. Denk maar aan de beeldenstorm door protestanten en taliban.
En dat atheïsten een wonder niet zouden herkennen als ze er een zouden zien is ook niet iets om al te verbaasd over te zijn. Een goedgelovige kan een goochelaar niet van een echte wonderdoener onderscheiden waarbij opgemerkt moet worden dat wonderdoeners niet bestaan en nooit bestaan hebben. Wij tarten Michaël Zeeman ons te melden welke wonderdoeners zich in het verleden hebben gemanifesteerd. En laat hij er dan meteen bij vertellen waarom het zo raar is om (als een bezetene, zegt Zeeman) naar een rationele verklaring te zoeken voor een wonderlijke gebeurtenis of waarneming. Ik durf te beweren dat er voor elke wonderlijke gebeurtenis of waarneming een rationele verklaring ís. Op grond waarvan zou het verkieslijker zijn die zoektocht naar de rationele verklaring achterwege te laten en genoegen te nemen met de veronderstelling dat zich voor mijn ogen een wonder voltrekt?
Zeeman is dwaas en hij wordt ronduit kwaadwillig wanneer hij stelt: Waar de geschiedenis van de moderne wetenschap begint met de systematische twijfel te stellen tegenover het rotsvaste weten van de godsdienst, stelt het huidige, wetenschappelijk gemotiveerde atheïsme de onaantastbare zekerheid van wat ten slotte een overtuiging is.
Met andere woorden, het uitsluitend genoegen nemen met rationele verklaringen is zelf een religie. Ja, zo lust ik er nog wel een paar. Maar nog is Zeeman niet klaar: Het is de miskenning van het onderwerp zingeving in plaats van zekerheid en de ontkenning van de functie van godsdienst dat de morele onverdraagzaamheid van het nieuwe atheïsme zichtbaar wordt. (-) Het pedante en triomfalistische atheïsme (-) predikt een vrijwel communistische onverdraagzaamheid jegens andersdenkenden en andersvragenden.
Zeeman is uit de bocht gevlogen.
Dank voor je aanvulling. Helaas komt hier geen hond meer kijken en is dit polemiekje al weer lang in vergetelheid…..
Het is door klootzakken als Zeeman en Hulspas waardoor ik mijn jarenlange abonnement op De Volkskrant maar heb beëindigd, en natuurlijk dat stupide gedweep met Knevelige figuren in de Brief aan God.
Intellectuele valsspelers!! Iets wat je beweert, moet je altijd onderbouwen. Behalve bij religie zeker! BAH!!
Te verzot op hun infantiele fantasieën om nog normaal na te denken.
Van een mongool als Knevel kun je niet beter verwachten, maar Zeeman en Hulspas?? Kom op, die hebben bewezen dat ze kunnen nadenken, ze weigeren het alleen maar!
Ik moet zeggen dat ik ook op het punt heb gestaan op te zeggen vanwege die brieven aan God. Verder: leuk dat je nu nog reageert. Het haalt alleen allemaal verdomd weinig uit. Schelden helpt niet en, dat is wel duidelijk, boeken a la Dawkins zeker ook niet. weet jij wat beters ?
Schelden helpt niet, nee. Dat is frustratie. Tien jaar geleden of zo dacht ik haast nooit aan religie en dacht dat het allemaal zou verdwijnen omdat het overduidelijk onzin is. Dat ik er kwaad om word is denk ik vooral dat ik het totaal niet begrijp. Dat ‘klootzakken’ wil ik dan wel terugnemen, maar dat ze intellectueel niet deugen staat voor mij vast.
Ik denk trouwens dat boeken a la Dawkins wél helpen, het zal alleen tientallen jaren duren voordat religie verdwenen is – het duurt wat langer dan je zou verwachten in een rationele wereld.
Ik ken ook erg aardige en leuke christenen, zelfs conservatieve, en wat me opvalt is dat ze nooit proberen mij aan Jezus te helpen. Puur persoonlijke religie heb ik totaal geen moeite mee. Maar ja, het blijven sprookjes. En ik vind dat dat best verteld mag worden door atheisten en intellectuelen zoals Zeeman en Hulspas.