"Atheïst heeft de waarheid niet in pacht" zegt Michaël Zeeman in de Volkskrant van 20 december.
Alsof die dat ooit beweerd zou hebben.
Ik kan MZ in zijn bespreking van Dawkins een hoop nageven. Niet in de laatste plaats omdat door een schrijfwijze als die van Dawkins in "God als misvatting" (hier te lande door Herman Philipse en in Frankrijk door Onfray’s "Atheologie" vertegenwoordigd) ongeveer 0 religieuze mensen van hun geloof zullen vallen. Op een cruciaal punt gaat MZ echter de mist in, of beter, trekt hij een bekend soort mist op:
"Het is in de miskenning van het onderwerp -zingeving in plaats van zekerheid- en de ontkenning van de functie van godsdienst dat de morele onverdraagzaamheid van het nieuwe atheïsme zichtbaar wordt. Het politieke onvermogen de autonome drijfveren van godsgeloof te onderkennen en te erkennen….."
Hier wordt de categorie "zingeving" (en in het verlengde daarvan normen en waarden en godsdienst) als buiten de orde voor een (wetenschappelijke) discussie apart gezet. En wordt elke methode van zingeving in principe van gelijke kwaliteit geacht.
Zingeving op het individuele vlak kan een heel praktische aangelegenheid zijn. Daar heb je geen godsdienst of theorie voor nodig. Alleen voor zingeving van "het (menselijk) leven" als abstracte categorie zul je hogere machten moeten inroepen. Het is voor velen moeilijk te aanvaarden dat "het leven" geen zin heeft, anders dan het leven zelf. Dit nu is meestal een conclusie die voor seculieren nogal voor de hand ligt. Mensen die dit "onverdraaglijk" vinden zullen al snel meningen die aan de fundamenten van deze zingeving knagen "onverdraagzaam" vinden. Het is niet prettig als je de grond onder de voeten wordt weggeslagen.
Als inleiding op deze manoeuvre schakelt MZ van Dawkins over naar Dennett. De manier waarop hij diens standpunt "uiteenzet" en daarna even af denkt te kunnen slachten is ronduit abject. Het zou kunnen dat hij dit overgeschreven heeft van Leon Wieseltier’s boekbespreking in de New York Times Book Review. Lees daar dan maar eens Religion and science: a reply to a right-wing attack on philosopher Daniel Dennett van James Brookfield op na.
Zingeving en ook religie leent zich, zoals alle zieleroerselen, uitstekend voor een wetenschappelijke beschouwing. Dat dit niet of nauwelijks gebeurt heeft naar mijn mening alles met politiek te maken. Godsdienst is opium van het volk.
Blijft de grote vraag (waarin de auteur zichzelf buiten schot houdt): Is Michaël Zeeman een gelovige ? Misschien is hij te lang in Rome verbleven.
Vandaag Bart Tromp in de VK tegen MZ. Ook heel goed. Maar hij miste wel dit punt. Vandaar toch.
