Op een ochtend bleek de meester van Jesus Kwamimba niet meer op de plantage te zijn. De residentie was verlaten. In de verte hoorde hij het kanongebulder van de oprukkende Noordelijke troepen. Jesus besloot niet aan het werk te gaan en de plantage te laten voor wat die was. Hij bracht de kinderen naar de plantageschool en ging daarna met zijn vrouw een eindje wandelen en, eh, nou ja… Lees verder →
Alweer enige tijd geleden (zaterdag 11 april 2020) had de Volkskrant een interview met Esther-Mirjam Sent, lid Eerste Kamer (PvdA) en hoogleraar economische theorie en economisch beleid: “Laat de economie niet meer leiden”. Eerst beweert zij dat de economie helemaal geen doel heeft maar slechts een middel is. Later geeft ze de economie wel een doel mee, namelijk “kwaliteit van het bestaan”. Leuk bedacht, maar het getuigt van grenzeloze naïviteit als je denkt dat de economie zich op kwaliteit zou kunnen richten, zonder dat je het fundament van de huidige economische orde ter discussie stelt. Zolang de samenleving is ingericht volgens kapitalistische principes, waarbij productie en consumptie via de markt verlopen, is het doel van de productie het maken van winst. En die winst kan alleen verzekerd worden door voortdurende groei. Het maken van nuttige voorwerpen is daaraan ondergeschikt. Lees verder →
Vrijemarktdwepers, tegenwoordig meestal van Libertarische vonMises-snit, denken altijd dat meer marktwerking de oplossing is voor iedere kwaal. Zo ook Johannes Vervloed @Diplo_JV die in Overheidsregels desastreus voor woningbouw pleit voor meer marktwerking om nieuwe woningbouw te stimuleren. Een tegenbetoog. Lees verder →
“Links” als aanduiding voor een politieke richting is ontstaan tijdens de Franse Revolutie. Hun politiek was gericht tegen koningschap en kerk; alleen de Jacobijnen hadden een socialistisch programma. In de loop van de 19e eeuw werd de verbetering van lot en zeggenschap van achtergestelden en onderdrukten, in de eerste plaats de arbeiders, het proletariaat, het belangrijkste doel. Verschillende socialistische en anarchistische bewegingen en partijen vormden er de politieke vertaling van. Lees verder →
Een klein college over “de mens”
Een samenleving is een levend organisme waarbinnen de cellen, de individuen, een functie hebben voor het voortbestaan van het geheel. Uitspraken, en dus ook private gedachten over de “zin van het leven” die daar niet van uitgaan zijn zinloos geleuter. Individuen die ervaren geen deel uit te maken van het geheel hebben een probleem. Lees verder →
Kritische linksmensen verlangen vaak naar “oud-links”. Dat zou een mengsel zijn van “secularisme”, absolute vrijheid van meningsuiting en opkomen voor de werkende bevolking. En niet te vergeten de “internationale solidariteit” dat ook bij hun vertaald wordt met een afgekondigde wereldwijde broederschap der mensen. Socialisme, de strijd tegen het kapitalisme, wordt daarbij niet genoemd terwijl dat van oudsher de kern van links was. We hebben nu nog één partij die “socialisme” in de naam heeft staan: de SP. Die hoor je ook zelden iets zeggen over het kapitalisme, en zeker niets zinnigs. Politiek zijn ze vooral actief als een soort vakbond, met belangenbehartiging. Lees verder →
Nigeria, Groningen, eerder de Brent Spar, nou ja eigenlijk alles wat Shell doet is mis, het bedrijf mag niet bestaan. En dat geroeptoeter wordt dan gesteund door een van de weinige intellectuelen die iets tegen het wereldwijde kapitalisme zegt te willen ondernemen.
Laten we voorop stellen dat zelfs in de meest democratische en egalitaire socialistische staat de Groningers geen schijn van kans gehad hadden. De betreffende dorpen zouden worden “verplaatst”, dat wil zeggen dat men elders een al of niet nieuw gebouwde woning of boerderij aangeboden zou krijgen en enige compensatie. En dat is het dan. Zo ging het nogal eens in de “dagbouw”, bijvoorbeeld de bruinkoolmijnen vlak over de grens bij Limburg en natuurlijk ook bij heel veel stuwmeren. Lees verder →
Arbeiders als strijders voor de “goede” zaak.
Still uit “Triumph des Willen”, Duitsland 1934
4 april schreef Ewald Engelen @deGroene “Eerst het vreten, dan de identiteit“. Ewald is een van de weinige publieke intellectuelen die het serieus over het kapitalisme heeft. Zijn observatie dat “politici, journalisten, intellectuelen en academici een blinde vlek voor de politieke economie van het mondiale gefinancialiseerde kapitalisme hebben” deel ik van harte. Ook deel ik zijn analyse dat identiteitspolitiek en cultuurrelativisme een belangrijk onderdeel is van een verdeel en heers strategie van datzelfde kapitaal (“werkgevers”). Een en ander houdt mij al tien jaar bezig.
Met de oproep van Ewald om terug te keren naar de klassieke klassenstrijd, en dan vooral de vakbonds-invalshoek van het vreten, slaat hij de plank volledig mis. Dit is tenminste 150 jaar uitgangspunt van het socialisme – van communisme tot sociaaldemocratie – geweest en heeft keer op keer gefaald. Het is niet voor niets dat de identiteitsstrategie succesvol is en “al twintig jaar lang geen enkele traditionele politieke partij op het idee gekomen is om door de kleine culturele verschillen heen te breken“. Lees verder →
Flamingo zwemband (Xenos)
Een ander model voor de economie, dat is wat Kate Raworth propageert. Of, beter gezegd, pretendeert. Kate is volop in het nieuws, met haar boek de Donut-economie, een aflevering van VPRO’s Tegenlicht, te gast bij Buitenhof. Met haar betoog kun je het snel eens zijn: de aarde gaat ten onder aan de voortdurende groei van de economie. Het wordt gebracht als een totaal nieuw inzicht, maar in de jaren 1970 zong toneelwerkgroep Proloog al: “de industrie moet groeien en daar doen we alles voor” (De laatste kikker, 1971-1974). Raworth grossiert in voorbeelden hoe wij er aan kapot gaan, hoe de consumptie alsmaar opgeschroefd wordt, hoe consumenten verteld wordt dat ze gelukkig worden van kopen. Wir kaufen uns glücklich. Verbazend hoe geen van de interviewers doorprikt: dit weten we toch allang? Verbazend ook dat zij de oorzaken van deze ontwikkelingen nauwelijks analyseert. Een enkele keer valt het woord kapitalisme. Hier en daar wordt voorzichtige kritiek geuit op het individualisme. Maar dat die twee alles met elkaar en met de groeidwang te maken hebben komt niet aan de orde.
Daarbij kent zij wel heel veel macht toe aan economen. Zij meent dat die anders moeten gaan denken. Het lijkt wel of de overconsumptie, de uitputting van de aarde, de financiële crisis de schuld zijn van de economische theorie. Alsof er geen andere krachten – en machten – aan het werk zijn. Wat te denken van de macht van de multinationals? Dat hier systemen aan het werk zijn, en niet zomaar mensen met ideeën, valt kennelijk buiten haar denkkader.
Haar zeer individualistische oplossingen sluiten naadloos aan bij haar oppervlakkige analyse: doe het goede, vlieg minder, scheid je afval, stook een paar graden lager, koop tweedehands spullen… Na de aankondiging dat zij een fundamenteel andere economie wil een uitermate slappe conclusie. Je zou er bijna trek in donuts van krijgen.
Still uit Monty Python’s Meaning of Life
Hoe komt het dat de discussie over Islam en migratie een onevenredig grote plaats inneemt, terwijl het niet de kern van de problemen in de Westerse samenleving vormt? Want het ontsporende kapitalisme dat de bestaanszekerheid van miljoenen ondermijnt, de natuur tot over de grenzen belast, wereldwijd tot overbevolking leidt en onder haar eigen financiële groeidynamiek dreigt te bezwijken, dat is het echte probleem. Lees verder →
