In Buitenhof (11 maart 2018) werd Jesse Klaver door Peter Jan Hagens ondervraagd over het linkse akkoord in Rotterdam waarbij de moslimpartij NIDA was betrokken. Is dat nou wel handig, vroeg Hagens, om een islamitische partij bij het akkoord te betrekken, de islam is immers nogal vrouwonvriendelijk?

Een opmerkelijk begin. De NPO staat immers niet bekend om zijn islamkritiek.

Opmerkelijk was ook de verdedigingslinie van Klaver. ‘Het is toch gek dat zulke vragen nooit gesteld worden als het gaat om het CDA of de CU.’ De ‘Kuzu-achtige’ ontkenning van de verschillen wekte de indruk dat Klaver geen onderscheid maakt tussen religies. Vervolgens merkte Klaver op dat hij keek naar wat een partij doet. NIDA had het homo-manifest ondertekend en dat was wat voor Klaver telde.

Nog dezelfde dag en ook al opmerkelijk, werd in Nieuwsuur een stok gestoken tussen de spaken van het linkse akkoord in Rotterdam. Met een verwijzing naar een door NIDA (in 2014) gemaakte vergelijking tussen IS en Israël, werd de geloofwaardigheid van NIDA in twijfel getrokken. De volgende dag distantieerden de linkse partijen in Rotterdam zich van NIDA omdat de partij geen afstand nam van haar merkwaardige vergelijking.

Naïef
Gaf Klaver blijk van naïviteit toen hij in Buitenhof religies op één lijn stelde alsof hij geen onderscheid zag tussen de drie monotheïstische religies die zich op Abraham beroepen? Dat is nauwelijks voorstelbaar. Zou hij onbekend zijn met het profiel van NIDA dat Carel Brendel maakte en waarin hij aantoonde dat de partij banden had met de Moslim Broederschap en Hamas? Zou hij onbekend zijn met de omvangrijke binnenlandse en buitenlandse kritiek op de islam? Ook dat is nauwelijks voorstelbaar. Zijn optreden in Nieuwsuur, waarin hij islamitische partijen en christelijke partijen op één lijn stelde, laat echter zien dat hij geen onderscheid wil maken. Daarnaast beoordeelde hij NIDA op één enkele daad, het ondertekenen van het homomanifest. Dat was voor Klaver genoeg om NIDA zijn vertrouwen te schenken.

De onthullingen van Nieuwsuur waren voor Klaver voldoende om zijn vertrouwen in NIDA weer terug te nemen. Dat was politiek gezien een noodzakelijke koerswijziging. Inhoudelijk gezien was het echter een ontstellend bewijs van politieke naïviteit. Binnen 24 uur 180 graden draaien toont aan dat het aanvankelijk uitgesproken vertrouwen in NIDA niet sterk gefundeerd was. Het is echter de vraag of naïviteit hier de valkuil voor Klaver was.

Tunneldenken
Bij tunneldenken wordt alles geïnterpreteerd vanuit een samenhangende set van veronderstellingen. Dat levert bevooroordeeldheid op en het is de vraag of hiervan sprake kan zijn geweest bij de NIDA-vriendelijke en islamvriendelijke houding van Klaver.

In 2010 was GroenLinks nog licht islamkritisch al stonden niet alle fractieleden daar achter. Femke Halsema schreef toen nog: “Maar juist omdat ik de godsdienstvrijheid serieus neem, kan en wil ik niet wegdeinzen voor de intolerantie die met name de meer orthodoxe Islam herbergt,” in haar bekende lezing ‘Over gewetensvrijheid’. Jesse Klaver was toen net gekozen als fractielid voor GroenLinks. Teksten als die van Halsema zijn bij hem niet terug te vinden. Voor hem zijn de problemen met de islam niet te wijten aan haar fundamentalisme maar aan de achterstand van moslims die door sociaal-economische omstandigheden, discriminatie, racisme en slecht overheidsbeleid worden veroorzaakt. De meer ruime hypothese van Halsema is door Klaver vervangen door een ideologie van slachtofferschap. Die ideologie is zijn tunnel waarin geen ander licht binnenvalt dan hij zelf met gedrevenheid verspreidt.

Logische verklaring
Tunneldenken komt nogal eens voort uit een emotionele hechting aan bepaalde opvattingen. Dat biedt een aanknopingspunt om na te denken over een logische verklaring voor de ideologische ambities van Klaver.

Wie zich afvraagt waar de gedrevenheid van Klaver vandaan komt, zou zijn blik kunnen richten op zijn opvoedingssituatie. Als zoon van een alleenstaande Nederlandse met Indische roots en verlaten door zijn Marokkaanse vader is hij opgegroeid in een situatie waarin bezorgdheid moet hebben bestaan over discriminatie. Alleenstaande Nederlandse vrouwen met een kind uit een gemengde relatie zijn de felste tegenstanders van discriminatie en racisme. Dat is wel begrijpelijk. De vrees dat een uit een gemengde relatie voortgekomen kind te maken krijgt met discriminatie is niet helemaal zonder grond. Er zal ook sprake zijn van schuldgevoel bij deze moeders. Uiteindelijk dragen ze verantwoordelijkheid voor de toekomst van hun kind. Het schuldgevoel en de angst zijn dan de drijfveren voor het overdreven verzet tegen racisme en discriminatie. Het kan uitlopen op discriminatiefobie.

Als kind kan Jesse Klaver daar gevoeligheid voor hebben ontwikkeld voor de noden van zijn moeder en zijn gedrevenheid kan daar uit voort gekomen zijn. Discriminatie en racisme zien waar die eigenlijk niet echt aanwezig zijn, pleiten voor diversiteit (een nieuw woord voor multiculturalisme), voor cultuurrelativisme en voor een sociaal-economische analyse voor situaties waarin ook andere krachten werkzaam zijn, zijn kenmerkend voor het optreden van Klaver. Het persoonlijke wordt politiek en hij pleit voor een toekomst waarin de behoeften die voortkomen uit zijn psychologische dynamiek op de samenleving worden geprojecteerd. Degenen die een andere en afwijkende visie hebben op die toekomst deugen niet. Maar al te snel worden ze van niet-deugwoorden voorzien en als vijand aangemerkt.

Jesse Klaver is het kind dat zijn moeder wil bewijzen dat haar schuldgevoelens en angst door zijn strijd verlicht kunnen worden. Nederland is er van zijn tunneldenken niet beter op geworden, wel gepolariseerder.