Opmerkelijk aan het huidige parlementaire politieke bestel is dat oppositie eigenlijk niet bestaat. Dat geldt voor de patriottisch-conservatieve oppositie van PVV en FvD, om over de linkse “oppositie” van SP en PvdD maar te zwijgen. Dit is zo in de meeste West-Europese landen. In landen waar het kiessysteem zo is ingericht dat er eenduidig voor een bepaalde partij of coalitie gekozen moet worden, zoals Engeland en Frankrijk is er sprake van een duidelijker oppositie.

Een serieuze oppositie stelt de machtsvraag aan de orde. Dus niet een “stem op ons, dan zullen wij als we aan de macht …

komen de zaken goed regelen” of een voortdurende kritiek op ieder falen van de zittende regering. Als men zegt het beter de doen zonder te vermelden hoe dan is men ongeloofwaardig. Ook een “daar hadden wij al eerder voor gewaarschuwd” helpt niet als er niet duidelijk is dat men begrepen heeft waarom er toen niet geluisterd is.

Oppositie die tot de broodnodige verandering leidt kan alleen een kans maken door een op een serieuze analyse van de huidige macht gebaseerde strategie om aan de macht te komen. Onderdeel van zo’n analyse zal het besef zijn dat het parlement niet het centrum van de macht (meer) is; dat het machtssysteem complex is samengesteld en zich door alle instituties heen uitstrekt. Een interessant voorbeeld is het gehuil vanuit de EU als in Polen gepoogd wordt het hoogste rechtscollege aan te pakken, omdat dat bezet is door vertrouwelingen van de vorige regering en de nieuwe regering dwarsboomt in haar pogingen om haar eigen programma uit te voeren.

Een belangrijk onderdeel van de machtsstrategie is het ontwikkelen van een eigen ideologie; een duidelijk verschil maken in de morele waarden die men nastreeft en het mensbeeld dat daarbij hoort. Blijft men teveel in de heersende waarden en de het heersende mensbeeld hangen dan kan men zich onvoldoende onderscheiden van de heersende macht. Terecht zal men geen vertrouwen hebben dat er werkelijk iets kan veranderen.

Electorale successen kunnen onderdeel zijn van een strategie zolang er enige reële macht bij het parlement aanwezig is en hoewel als gezegd het parlement niet het centrum van de macht is is het nog wel een factor van enige betekenis. Zeker in de publieke beleving en een strategie zou juist aan dat feit veel aandacht moeten geven. Men zal duidelijk moeten maken wat een parlementaire overwinning in een breder perspectief kan opleveren. In ieder geval zal in Nederlandse omstandigheden voorafgaand aan verkiezingen een coalitie gevormd moeten worden die kans maakt op een meerderheid.

De uitbraak van het Coronavirus is een lakmoesproef voor de kwaliteit van de oppositie. Helaas, terwijl dit een uitstekende gelegenheid is om het falen van de instituties aan de orde te stellen en om de gangbare individualistische, in feite liberale, mensopvatting waarbij iedereen zijn demente moeder belangrijker lijkt te vinden dan het welzijn van onze “natiestaat” te kritiseren, blinkt de oppositie uit in het Rutte-bashen. In feite een beroep doen op de macht die men zou moeten verwerpen.

Ik ben een tegenstander van Rutte, maar gezien de mede door hemzelf veroorzaakte puinhoop brengt hij het er niet slecht van af. De kritiek van FvD en PVV werkt dus contraproductief. Zij hadden met een mond moeten spreken en onder het motto beter laat dan nooit Rutte moeten prijzen en gelijktijdig aan de orde stellen dat onder zijn leiding relevante instituties in het ongerede zijn geraakt. Ook veel aandacht geven aan het falen van de EU, met name het niet sluiten van de buitengrenzen, maar wel die tussen de landen. Ze hadden nadat van Rijn was toegetreden als minister moeten aandringen op nationale eenheid en aanbieden dat Martin Bosma of Theo Hiddema Kasja Ollongren vervangt. Uiteraard zal men daarmee niet “aan de macht komen”. Dat is een manoeuvre die de macht in verlegenheid brengt.

Sinds het begin van dit schrijven is er enige verbetering maar uit de peilingen blijkt dat de schade al is geleden. Lees ook Het is over twaalven en de oppositie blijft falen en Coronavirus – Hyper-individualisme alom tegenwoordig

Een en ander is aanleiding om wat dieper in te gaan op het veroveren van de macht in een volgend blog.