Nog steeds wordt met het grootste gemak “woke” en “links” uitgescholden voor communisten en (cultuur)marxisten door al of niet zelfbenoemde leiders of intellectuelen van de “oppositie”. Markus Bakker moet het daarbij regelmatig ontgelden.

In ruil daarvoor worden zij op hun beurt uitgemaakt voor racisten, fascisten of nazi’s.

Deze wederzijdse scheldpartijen getuigen van een verbluffend gebrek aan kennis van de moderne geschiedenis. Misschien niet zo verbluffend omdat dit gebrek aan kennis de heersende elite (geen complot) goed uitkomt. Alle kennis van het verleden moet zo veel mogelijk worden uitgewist en vervangen worden door sprookjesverhalen, bijvoorbeeld over migratie en slavernij. Een werkwijze zoals die beschreven wordt in “1984” van George Orwell. Mijn verwoede pogingen om enig licht in deze duisternis te werpen hebben tot nu weinig opgeleverd.

In mijn – niet omgevallen – boekenkast stond al sinds 1976 “Het communisme in Nederland” (1972) van Dr A.A. de Jonge. Aan de hand daarvan wordt duidelijk wat de CPN wel en niet was.

Communisme bestaat niet

Om te beginnen moet vastgesteld worden dat “communisme” niet het uitgangspunt was van de partij. Dat was met geen enkele zich communistisch noemende partij het geval. Inclusief die van Marx en Lenin. Het waren radicale socialisten, die zich, om zich te onderscheiden van de weinig strijdbare sociaal democraten, communisten noemden. Voor zover Marx en anderen iets over communisme geschreven hebben is het duidelijk dat dit voor praktische politiek een volkomen ontoereikende en zelfs onzinnige ideologie was en is. Verder dan wat vage ideeën komt het niet.  “Communisme” kan maar het beste vergeten worden, zowel door de weinigen die zich nog zo noemen als degenen die het als scheldwoord gebruiken.

Wat was dan wel de ideologie van de Communistische Partijen?

Tot ongeveer 1956 was dat het rotsvaste geloof dat de kapitalistische wereld met geweldige crises te maken zou krijgen die een revolutie noodzakelijk en mogelijk maakte. Dat zou dan een internationale omwenteling te weeg brengen waarna volgens socialistische uitgangspunten de economie bestuurd zou worden.

In de onbepaalde heel verre toekomst zou daar een soort communistische wereldgemeenschap uit kunnen ontstaan, maar niemand – inclusief Marx – heeft dat op een serieuze manier beschreven, laat staan de weg daarnaartoe. Het heeft meer het karakter van een hemel in het hiernamaals. Overigens een al lang beproefd recept om mensen via een geloof tot daden aan te zetten.

Het geloof in de socialistische omwenteling zelf werd evenals in alle andere religies als de absolute waarheid van het Marxisme-Leninisme opgevat. Daarmee het feit negerend dat Marx bij het schrijven van Das Kapital dat zelf niet meer als absolute waarheid zag, maar als een waarschijnlijke mogelijkheid. Overigens was het hele negentiende-eeuwse denken doortrokken van geloof in de absolute wetenschappelijke waarheid.

Kortom wil men iets zinvols zeggen over wat zich communistisch noemende bewegingen, partijen en hun aanhang nu werkelijk vinden dan moet men ze als fundamentalistische, radicale of revolutionaire socialisten beschouwen. Fascisten komt overigens ook in aanmerking, maar daarover later. Hoe dan ook is duidelijk dat de huidige linkse sekte in geen enkel opzicht socialistisch genoemd mag worden. Ze hebben geen enkel plan om het kapitalistische imperialisme aan te vatten en zijn er meestal de gewillige dienaren van. Zelfs sociaaldemocratisch is al te veel eer.

We moeten afscheid nemen van “communisme” zowel in positieve als negatieve zin, omdat door die kreet verhuld wordt waar het vanaf 1914 werkelijk om gaat: de strijd tegen het kapitalistische imperialisme. Dit imperialisme vernietigt samenlevingen en culturen wereldwijd, in de huidige fase zelfs de Westerse samenlevingen en culturen.

Wereldpolitieke achtergrond

Het begint door te dringen dat Rutte, Timmermans en de overgrote meerderheid van regerende politici in Europa en Noord Amerika de uitvoerders zijn van de imperialistische politiek zoals die onder andere via het WEF en lobby’s in de VS door diverse kapitalistische grootmachten wordt afgesproken (geen complot). Iedereen kan waarnemen dat die politiek gericht is tegen het lokale zelfstandige bedrijfsleven zoals boeren, huisartsen en winkels, en de werkende bevolking verarmt, met omvolking ondermijnt en steeds meer vrijheid afpakt. Dat is niet beperkt tot Nederland; het gebeurt in het hele Westen.

Dat imperialisme begon als een verregaande concentratie van nationaal kapitaal in grote eenheden die expandeerden in de koloniën van de moederlanden. Een deel van de arbeiders in de moederlanden deelden mee in de behaalde winsten door sterke verbetering van arbeidsvoorwaarden. Zij vormden een “arbeidersaristocratie” die nog maar weinig belang had om de strijd aan te binden.

De strijd tegen het imperialisme is in 1916 door Lenin op de agenda gezet in zijn boek  Imperialism, the Highest Stage of Capitalism. Op dat boek en het daarin verkondigde is van alles aan te merken, maar in de kern geeft het een behoorlijke beschrijving van de krachten die sinds die tijd de wereld in haar greep hebben. Tot op de dag van vandaag. De kern van het moderne imperialisme is:

… de overheersing van de niet Westerse-wereld – waaronder de Balkan en andere niet geïndustrialiseerde Europese staten – los te maken van de diverse koloniale mogendheden en op die manier een vrij speelveld te creëren voor het multinationale kapitaal.

Door het zogenaamd bevrijden van koloniën kreeg het kapitaal directe toegang tot die gebieden. Dit proces werd in gang gezet na de Eerste Wereldoorlog. Daar streden de Europese staten om hun koloniale macht te vergroten of te behouden. De winnaar van deze oorlog was de Verenigde Staten die daarmee wereldleiderschap veroverde en het proces van dekolonisatie afdwong, dat pas na de Tweede Wereldoorlog tot serieuze uitvoering kwam. De VS trad vervolgens als politieagent op om de belangen van het internationale kapitaal te verdedigen, dat voor een belangrijk deel de VS als uitvalsbasis heeft. Over dat al dan niet openlijke optreden overal ter wereld is voldoende bekend om daar hier niet verder op in te gaan.

Zoals bij de afschaffing van de slavernij de slavenhouder niet meer verantwoordelijk was voor het leven van zijn slaven, zo was de Westerse staat niet meer verantwoordelijk voor wat er in de ex-koloniën gebeurde. Net zoals het kapitaal de arbeid mocht uitbuiten zonder zich te bekommeren of en hoe die arbeid daar verder van kon bestaan, mocht het nu in de nieuwe – bij voorbaat falende – staten huishouden.

Wat men verder ook van Rusland vindt, het is duidelijk dat het vanaf de verovering van de macht door Lenin een serieuze tegenstander van deze politiek is. Niet alleen omdat het door grootte en rijkdom aan grondstoffen potentieel een serieus te nemen macht was, maar ook omdat het door haar poging een socialistische staat te realiseren een directe bedreiging was van het kapitalistische systeem als geheel.

Vanaf het begin is die poging op alle mogelijke manieren bestreden. Dat had tot gevolg dat de Sovjet-Unie voortdurend in een oorlogseconomie gedwongen werd en er weinig ruimte was om socialistische idealen te realiseren. Dat daarbij grote fouten zijn gemaakt die veel mensenlevens hebben gekost is duidelijk. Om dit allemaal toe te schrijven aan het kwaadaardige en moordzuchtige karakter van de leiders gaat te ver. Ongetwijfeld was Stalin een paranoïde dictator die veel onterecht heeft laten moorden. Maar om hem zo’n beetje persoonlijk verantwoordelijk houden voor alle slachtoffers van de permanente oorlogssituatie gaat veel te ver. Men moet zich ook afvragen waarom hij ook na zijn dood door veel Russen vereerd bleef worden. Hij was onder extreem moeilijke omstandigheden de redder van het vaderland. En heeft dat daarna niet uitverkocht aan de apparatsjiks zoals Yeltsin dat deed. In het zijn laatste toespraak hield hij zijn partijgenoten elders voor:

U zult de banier van nationale onafhankelijkheid en de nationale souvereiniteit omhoog moeten heffen en vooraan moeten dragen, indien u de leidende kracht van de natie wilt worden. Er is niemand anders om het te verheffen.

Er was nog maar weinig van de internationale socialistische ambities over. Het bestuurssysteem functioneerde niet goed en toen de directe bedreiging afnam nog slechter en nam de corruptie toe. Het leek eigenlijk tamelijk veel op ons huidige landsbestuur.

Het is ook duidelijk dat, terwijl de welvaart beduidend minder was, de sociale voorzieningen vaak beter waren dan in het Westen en dat de ongelijkheid in levensmogelijkheden veel beperkter was dan in dat Westen. Vergeleken bij wat de US-elite zich permitteerde was de Nomenklatoera armoedig. Pas nadat de oligarchen aan de macht kwamen kwam daar verandering in. Een imperialistische mogendheid is Rusland nog steeds niet: de overheersing van satellietstaten kan niet zo worden opgevat. Er is  nog steeds maar een imperialistische grootheid en dat is de VS. En hoewel het gevaar van het socialisme geweken is, is Rusland nog steeds een machtige concurrent die uitgeschakeld moet worden. In ieder geval volgens de heersende neocons en de wapenindustrie. Het militair-industrieel complex waarvoor president Eisenhower in de 50er jaren al waarschuwde.

De CPN

Net als alle andere communistische partijen was de CPN vanaf eind twintiger jaren vooral een uitvoerend orgaan van de internationale politieke belangen van de Sovjet-Unie zoals die door Stalin werden gedicteerd. Het socialistische experiment in één staat moest beschermd worden. Voor die tijd was het een radicaal socialistische partij die al in 1909, dus voor Lenin, afscheid had genomen van de sociaal democraten en zich afsplitste van de SDAP als SDP, Sociaal Democratische Partij(!). Prominente leden van het eerste uur waren Henriette Roland Holst en Herman Gorter. In 1918 veranderde de naam in navolging van de bolsjewieken in Communistische Partij in Nederland. Dat in geeft aan dat het een deel was van een internationale beweging.

Naast de sociaaldemocraten en de zich communistisch noemende socialisten – die beiden  de internationale dimensie van het socialisme (de arbeider heeft geen vaderland) in naam beleden – was het resultaat van de Eerste Wereldoorlog dat er nog een derde socialistische stroming ontstond: de nationaal socialistische. Deze was weliswaar evenals de communistische socialisten revolutionair en gericht tegen kapitalisme, maar dichtte de arbeidersklasse geen exclusieve status toe en stond voor het hele volk. De grondlegger was Mussolini, die zijn beweging fascisme noemde. Tussen 1922 en 1935 heeft die een zeer succesvolle politiek gevoerd heeft en werd alom in de wereld bewonderd. Hij bleek overigens niet in staat om de kapitalistische verhoudingen serieus te veranderen in Italië.

De onderhorigheid aan de Sovjet-Unie begon op te houden na de openbaringen over Stalin in 1956 en de andere politieke lijn die  Chroesjtsjov in 1954 inzette. Deze breuk met de absolute wetenschappelijke waarheid zoals die tot dan aan het socialisme werd toegeschreven en beleefd werd, heeft enorme problemen opgeleverd. Het was een (persoonlijk) geloof dat verraden werd. Het is uiteindelijk de ondergang van deze variant van socialisme geworden.

Programmatisch kan niet gezegd worden dat de CPN na de oorlog een revolutionaire partij was. Ze streefde ook geen totalitaire dictatuur van het proletariaat na, en helemaal niet meer vanaf 1953. Ze ontdekten aan de late kant dat niet de wederopstanding van het Duitse gevaar het grote probleem was maar het imperialisme van de VS. Dat gematigde karakter werd in de loop der jaren sterker en komt dicht bij de SP van nu. Er waren wethouders in grote steden. De Kamerfractie hield zich aan de regels. Ze beschikten in Markus Bakker over een zeer goede en gerespecteerde debaterdie de vergelijking met Wilders en Bosma kan doorstaan. Er is geen enkele reden om de Markus Bakker zaal van naam te veranderen. De CPN heeft niets gemeen met Groen Links. Ik denk dat er nog maar zeer weinig ex CPN-ers deel van uit maken.

De auteur is rond 1980 actief geweest in de PvdA. Hij las de Waarheid en NRC Handelsblad. Hij kende CPN-ers en PSP-ers. Daarvoor was hij een soort nep-anarchist.