Links een fotoshop van Pete Buttigieg, minister van transport in het kabinet van Biden. Buttigieg heeft met zijn man 4 september 2021 een pasgeboren twee-eiige tweeling geadopteerd. Het getoonde object was een prototype.

Uit deel 1 :

Morele waardering of afkeuring, of iemand een goed of slecht mens is, heeft niets te maken met de aan of afwezigheid van talenten of andere hoedanigheden van die persoon, maar of hij binnen de grenzen van zijn eigen mogelijkheden een constructieve of destructieve bijdrage aan het maatschappelijk geheel levert.

Misschien vreemd, maar dat geldt ook – of misschien nog wel meer – voor de ratio ofwel logisch denken. Als een misdadiger een listig plan voor een beroving bedenkt doet hij een maximaal beroep op de ratio. Hij probeert ongewenste gevolgen van zijn daad zo goed mogelijk uit te sluiten; in de eerste plaats dat hij als dader gestraft kan worden door de autoriteiten. Zijn daad is slecht, moreel afkeurenswaardig, zijn juiste (goede) gebruik van logica maakt die daad misschien nog slechter, maar de ratio zelf is daarmee niet slecht en ook niet goed.

Als, zoals in deel 1 gesteld het krijgen van “eigen” kinderen door gelijkslachtigen verboden zou moeten worden is dat geen morele afkeuring van homoseksualiteit, maar ingegeven doordat het voortbestaan van de cultuur er door wordt bemoeilijkt. Een cultuur waar ook dat paar deel van uitmaakt. Dat is in de eerste plaats een logische gevolgtrekking, die overigens juist of onjuist kan zijn. Het uitgangspunt voor die gevolgtrekking is de wens tot een zo goed mogelijke voortzetting van onze cultuur. Dat is een moreel uitgangspunt, maar dan wel een “goed” uitgangspunt. Gedrag dat de ondergang – eigenlijk de zelfmoord – van onze cultuur bespoedigt zou ik als moreel “slecht” kwalificeren. Wie mijn cultuur schade wil berokkenen is mijn tegenstander. Het kwalificeren van dit voorbeeld als “homofoob” maakt duidelijk dat het steeds moeilijker is geworden het waarnemen van gedrag (oorzaak en gevolg) en gevolgtrekking en waardering uit die waarneming goed te scheiden. Je hoeft geen liefhebber van homoseksualiteit te zijn om te accepteren dat die bestaat.

Dat het onderscheid tussen een waargenomen effect en het morele oordeel daarover moeilijker wordt komt door een toename in selectiviteit van waarnemingen. Het was altijd al zo dat men liever een gedrag-gevolg koppel waarneemt dat in het eigen voordeel werkt of het eigen vooroordeel bevestigt. Een goede bestuurder – en daaraan gekoppeld een goede journalist en een goede (sociale) wetenschapper die de bestuurder van informatie voorzien – dient zich bij de uitvoering van zijn taak zo goed mogelijk los te maken van zijn eigen vooroordelen en belangen. Anders kan hij het volk niet goed dienen. Dit is de kern van het “algemeen belang” van het “zonder last of ruggespraak”.

In aanvang is ratio eenvoudig en eenduidig. Maar ook vrij triviaal. “Als het regent wordt je nat”. Redeneringen kunnen in de loop van de geschiedenis complex worden en zich ver in de tijd en over veel mensen uitstrekken. Uiteindelijk ontstaat de Verlichting waarin de moderne ratio zegeviert over de meer klassieke ratio van het (bij)geloof. De belangrijkste ontdekker van de moderne ratio is Spinoza, die de fundamentele scheiding tussen “ziel” en “lichaam” – en daarmee tussen “god” en “natuur” – overbrugt. Maar niet wegpoetst. Dat wil overigens niet zeggen dat daarmee “objectieve” kennis van de werkelijkheid mogelijk wordt. Die kennis blijft verbonden aan de beperkingen van menselijke waarneming en menselijk verstand.

De ratio kan de maatschappij verbeteren zoals de periode na de verlichting aantoont. Die verbeteringen kennen grenzen en als die overschreden worden kan diezelfde ratio tot verslechtering of erger leiden. Tot de eerste wereldoorlog kan de kapitalistische ratio die de economie stuurt als positief beoordeeld worden. Overigens met zeer negatieve “bijverschijnselen”. Vanaf die tijd nemen de slechte effecten toe. Vanaf de jaren 90, toen de socialistische ratio definitief ter ziele was, nam de verslechtering van de “toestand van de Wereld” in nog sneller tempo toe. Ratio kent een eigen ontwikkeling waar een individu (meestal een man) maar weinig invloed op kan uitoefenen. Die mogelijkheden nemen af op het moment dat de ratio zich over een groter deel van de samenleving uitstrekt. De wereldwijde ratio van het kapitaal is bijna niet te beïnvloeden. Of de moderne kapitalistische ratio nu een mannending is of niet is niet meer van belang. We hebben er mee te leven, ook als we die willen veranderen.

Wat is nu het antwoord van de elite op de verslechtering die de wereld in zijn greep heeft – denk aan het WEF.

Laten we doen alsof we die mannelijke ratio achter ons laten en ons overgeven aan de vrouwelijke empathie!

In advertenties voor leidinggevenden is het al lang in de mode om een bovenmatig belang te hechten aan sociale vaardigheden. Daaronder wordt niets anders verstaan dan dat de ontspoorde ratio met empathische kunstgrepen in de breinen van de ondergeschikten moet worden gemasseerd. Laten we de menselijke broederschap vooropstellen en iedereen met liefde tegemoet treden. Ook al levert de migrant geen positieve bijdrage aan onze cultuur en maatschappij, we moeten hem met liefde omarmen. Zoals de mannelijke ratio tot goede en slechte uitkomsten kan leiden kan dat ook met de vrouwelijke empathie.

Heeft Onrust dit nu allemaal zelf verzonnen? Hier een citaat dat een belangrijke invloed heeft gehad:

The object of psycho-analysis… is the ‘effects’ still present in the survivors of the forced ‘humanization’ of the small human animal into a man or a woman.

Louis Althusser – Freud and Lacan (1964/69) in ON IDEOLOGY (1971)

Het gaat in dit citaat om psychoanalyse, het repareren van ongewenste “effecten” van de invoeging van het mensendier in de mensenmaatschappij. Daarop is het nodige aan te merken, en dat doet Lacan en daarmee Althusser ook, maar deze beschrijving van de wijze waarop dat gebeurt blijft waar. Zeker weten dat je een man of vrouw bent is van niet te overschatten belang voor de ontwikkeling van een stabiele, evenwichtige persoonlijkheid. Er kunnen afwijkingen bestaan. Of die van biologische of opvoedkundige aard zijn is niet van wezenlijk belang. Die afwijkingen zijn niet ongedaan te maken, maar men kan leren er mee te leven. Zowel de afwijking als diens sociale omgeving.

Lees ook Ratio is een mannending en Ratio is een mannending (3)