“The Dying Earth” is een collectie korte verhalen door Jack Vance die zich afspelen aan het einde der tijden als de zon een rode reus is geworden. Zoals gebruikelijk bij Vance is het een mengeling van Fantasy en Science Fiction. Eveneens gebruikelijk is de nogal barokke stijl met veel sfeer. Van de verhalen is “Uhlan Dhor” het meest interessant voor onze tijd.

Dit verhaal handelt over de stad Ampridatvir, een oude stad die eens zeer welvarend was en die een heerser had die over grote technische vaardigheden beschikte. Juist op het moment dat hij zo ongeveer alle noodzakelijke arbeid had weg-geautomatiseerd brak er een onzinnige meningenstrijd uit onder de bevolking. Die vervulde de heerser zo met weerzin dat hij vrijwel alle technische infrastructuur stopzette, zijn nieuwe systeem in de mottenballen zette en zich terugtrok. Hij verschafte de beide partijen de helft van een sleutel die ze bijeen moesten voegen om de oude glorie te herstellen. De strijd nam hierdoor alleen nog maar heftiger vormen aan.

Eeuwen later kwam een tovenaar-prins dit te weten die een onderhebbende, Ulan Dhor, uitzond om poolshoogte te nemen. Inderdaad bleek de stad nog te bestaan. Ze werd bewoond door de twee sekten die zich in groene of grijze kleding hulden en zo door haat geconditioneerd waren dat ze elkaar niet zagen. De helften van de sleutel werden in de tempel van de eigen sekte bewaakt. En rood geklede kapers die probeerden de sleutels te veroveren. Ulan Dhor wordt voor een kaper aangezien en met stenen bekogeld, maar ondertussen heeft hij een jonge vrouw (grijs) ontmoet die hem helpt ontsnappen. Daarbij vinden ze een werkende luchtwagen en daarmee lukt het de tabletten te veroveren.

[spoiler alert] Op de samengevoegde tabletten staat de instructie hoe ze de machinerie weer aan de praat kunnen krijgen. De heerser, Rogol Domodonfors, blijkt zich in een kunstmatig brein in kunstmatige slaap te hebben teruggetrokken. Hij wordt gewekt door het tweetal. Tot zijn schrik ziet hij dat hij eeuwen langer heeft geslapen dan de bedoeling was. Als hij met zijn kunstmatige ogen de stad bekijkt ontsteekt hij in woede omdat de tweespalt nog steeds blijkt te bestaan. Eerst repareert hij alles om vervolgens alle inwoners in zee te gooien. Hij wil dat Ulan Dhor en zijn compagnon voor de nieuwe bewoning gaan zorgen maar die hebben daar geen zin in. Ulan Dhor doodt het brein en weet met de vrouw maar net aan diens doodsdrift te ontsnappen.

Een interessante parabel uit 1950(!) waarin de problemen van identiteitspolitiek en Artificiële Intelligentie al duidelijk worden. Tevens een waarschuwing aan hen die geloven in het accelerationisme [1] van Nick Land en anderen.

[1] https://www.theguardian.com/world/2017/may/11/accelerationism-how-a-fringe-philosophy-predicted-the-future-we-live-in