Het realisme dat uitgangspunt is voor “Wat te DOEN” blijkt in deze Coronacrisis voor velen nog een brug te ver. De reflex om in termen van schuld verontwaardigd de vinger te heffen steekt voortdurend de kop op.
Ja, inderdaad, zoals alle instituties zijn ook onderzoeksinstituten, zorg en gezondheid aan het neoliberale recept onderworpen en uitgekleed. En Nederland, onder leiding van Mark Rutte, is in dat opzicht nog een tandje braver geweest dan de rest van het Westen zodat de zaak er hier slechter voor staat dan strikt noodzakelijk. Met dat tandje braver meende Rutte echter het landsbelang te dienen, hij heeft zich er niet mee bevoordeeld en in tegenstelling tot Timmerfrans heeft hij er ook geen mooie bomvaste positie in de EU-top mee veroverd. Dat kan natuurlijk nog. Dat hij daarbij fouten heeft gemaakt en het landsbelang eenzijdig op onze positie als internationaal knooppunt heeft geconcentreerd staat buiten kijf, maar daarmee kan hij nog niet als schuldig veroordeeld worden. De hele Tweede Kamer zat er bij, inclusief PVV en FvD, die het met hun geschreeuw over ieder incident en hun “I told you so” makkelijk hebben gemaakt en er op geen enkel moment in geslaagd zijn de regering ten val te brengen. Daarbij is het wonderlijk dat juist van de kant van degenen die een minimale overheid voorstaan en een grote verantwoordelijk voor het individu en het maatschappelijk middenveld wensen in deze crisis die overheid overal verantwoordelijk voor wordt gesteld en de problemen moet oplossen.
Als we zijn handelen tijdens de Coronacrisis willen beoordelen moet voor de realist de uitgangstoestand — de rotheid van de instituties — als gegeven worden genomen. Dan kun je niet zeggen dat hij het tot nu slecht gedaan heeft. Een goed Nederlands spreekwoord is hier van toepassing: je moet roeien met de riemen die je hebt. Zelfs het downplayen van de ernst in het begin, als dat al is aangestuurd en niet voortvloeit uit de toestand van het RIVM zelf, is een begrijpelijke en misschien wel nuttige strategie. Dat er door de verrotting meer dood en verderf is dan met goede instituties is duidelijk maar tevens een gegeven. De oppositie maakt met hun geschreeuw iedere keer weer duidelijk dat ze niet weten wat besturen is en dus ook niet snappen wat politiek is.
Wat het geschreeuw over de onnodige doden, het tekortschieten van zorg en behandeling extra onverteerbaar maakt is de heiligverklaring van ieder individueel leven waar in Coronavirus – Hyper-individualisme alom tegenwoordig al op gewezen werd. Het hele idee dat altijd, ook als er geen virus rondwaart, de middelen beperkt zijn en er keuzes gemaakt moeten worden gemaakt dringt maar niet door. Regelmatig komt men zelfs verwijzingen naar sociaal darwinisme tegen die dan onvermijdelijk in de Godwin eindigen dat Hitler daar wel raad mee wist. Voor realisten is evolutie het alfa en omega van de ontwikkeling van het leven, ook van de maatschappij. Voor maatschappelijke ontwikkelingen zijn er veel evolutionaire ontwikkelingen die weinig of niets met dood of leven van individuen te maken hebben, maar uiteindelijk is er een begrenzing van de mogelijkheden van leven van het maatschappelijk lichaam in de natuur. En ja, niemand kan ontkennen dat mensen die geen bijdrage leveren aan de productie een belasting van het maatschappelijk lichaam zijn. De kapitalistische ratio wat nuttige productie is blijft hier even buiten beschouwing; er is veel op aan te merken.
Maatschappelijk gezien zijn we bezig met een collectieve zelfmoord als we bij de altijd aanwezige schaarste geen keuzes mogen maken om de minst productieven en meest belastenden te laten afvallen. Ondanks de verrotte systemen hebben we veel ruimte geschapen en gelaten om niet-productieven nog een mooi leven te bezorgen al is daar in de laatste twintig jaar veel van afgehaald. Zoals gezegd zijn er grenzen, en op het moment dat er crisis is worden die zichtbaar. Duidelijk is dat door laten groeien van het budget voor gezondheid en zorg ten koste gaat van andere budgetten. Het verminderen daarvan zal zeker ook gevolgen hebben voor kwaliteit en duur van leven. Tijdens de crisis van 2008 pleegden een flink aantal Italiaanse middenstanders zelfmoord. Die doden tellen minstens tien keer zo zwaar als de toch al zieke 80-plusser die een jaar korter leeft. Om nog maar te zwijgen van de miljoenen jonge mannen die gedood werden tijdens WO I. Misschien wel het begin van het einde van het Westerse kapitalisme.
Tenslotte: mensen die vinden dat je niet mag spreken van een voltooid leven trekken de wilsbekwaamheid en eigen verantwoordelijk, de kern van het liberale, “vrije” individu in twijfel. Iemand die zegt geen zin meer in het leven te hebben of te zien, die het wel mooi vindt en zijn plaats graag aan een ander afstaat moet daar altijd vanaf “geholpen” worden. Of dat nu psychische hulpverleners of artsen die een euthanasieverzoek moeten beoordelen zijn. Ja het is — als met alle besluiten — best mogelijk dat het anders uitpakt, maar als je dat als uitgangspunt neemt ontken je de eigenwaarde van het individu. Natuurlijk moet er onderzocht worden of er geen oneigenlijke druk of motieven in het spel zijn. Dat lijkt echter maar zelden het geval.
