Tempelcomplex Mitla – Oaxaca, Mexico – Foto Victor Onrust
In Alleen Realisme kan ons redden worden de uitgangspunten en de noodzaak van realisme behandeld. Het eindigde met de constatering dat de weinige realistische intellectuelen niet goed samenwerken. Eigenlijk werken ze helemaal niet samen. Ze zijn verspreid over een aantal blogs actief en gaan nooit serieus met elkaar in discussie, ze verdelen ook de taken niet, waardoor er hele gebieden onontgonnen blijven terwijl er over andere zaken een overmaat aan overlappende inzichten gepubliceerd wordt.
Uitgangspunt (samenvatting)
Realisme is het uitgangspunt voor een beschrijving van de maatschappelijke werkelijkheid, zoveel mogelijk ontdaan van politieke, morele of ideologische stellingname; zo veel als mogelijk los van oordelen over de gewenstheid van die toestand. Dat wil niet zeggen dat die beschrijving “objectief” is. Een standpunt buiten de samenleving van waaruit zij neutraal beschreven kan worden is een onmogelijkheid: er zal altijd sprake zijn van enige partijdigheid bij het beschrijven van de zeer complexe werkelijkheid.
Dit realisme is noodzakelijk om de verschillende mogelijke toekomstige ontwikkelingen zichtbaar te maken. Die ontwikkelingen dienen eerst beoordeeld te worden op de vraag of ze gesignaleerde problemen oplossen. Pas daarna is er een mogelijkheid om op grond van morele oordelen de meest gewenste ontwikkeling te ondersteunen. Opiniërende en kritische stukken zijn een noodzakelijke grondstof voor een dergelijke beschrijving maar op zichzelf onvoldoende.
Realisme is een populaire kreet en behoeft nadere invulling. Voor ons is het uitgangspunt dat het een beschrijving van de maatschappelijke werkelijkheid inclusief de daarin functionerende persoonlijkheid, de persona, de “mens” betreft waarbij aan de volgende drie basiskenmerken dient te worden voldaan:
(A) Bij het beschrijven en analyseren van de maatschappelijke werkelijkheid dienen morele oordelen en idealen van de auteurs zo min mogelijk een rol te spelen.
(B) Om tot een zo goed mogelijke beschrijving van de maatschappelijke werkelijkheid te komen dient men denken in termen van slachtoffer/schuld en lineaire oorzaak/gevolg zo veel als mogelijk te vermijden.
(C) Wat een persoon of instituut als waarheid presenteert is uiteindelijk gebaseerd op geloof of vertrouwen in al of niet wetenschappelijk onderbouwde beweringen van anderen. In tegenstelling tot de natuurwetenschappen is het voor kennis van de maatschappij vrijwel onmogelijk om het waarheidskarakter af te meten aan haar praktische, materiële effectiviteit. Inzicht in de maatschappelijke condities waaronder de kennis van de maatschappij (de gamma-wetenschappen) tot stand komt is belangrijk om tot een oordeel over het waarheidsgehalte van die kennis te kunnen komen. Helaas geldt dit in toenemende mate eveneens voor natuurwetenschappelijke kennis.
Manifest
Realistische analyse en inzicht op basis van deze uitgangspunten is niet zomaar voorhanden. Om dat te laten groeien is een veeleisende intellectuele discussie noodzakelijk. Tot dat doel is december 2019 gestart met een besloten Realistisch Platform.
Doel van het realistisch platform is realistische kennis te ontwikkeld vanuit onderstaande uitgangspunten:
- Het onderwerp in ruime zin is de Westerse beschaving, in het bijzonder Europa. De medewerkers maken zelf deel uit van die beschaving, hebben daar hun standpunt. De Westerse beschaving is praktisch superieur aan andere beschavingen: zij overheerst die, heeft die soms vernietigd en heeft kennis van die beschavingen. De Westerse beschaving is niet homogeen en niet beperkt tot “het Westen”. Zij claimt geen exclusiviteit of de status van uitverkoren volk. Individuen en groepen die dat nu niet doen kunnen deel uit gaan maken van die beschaving. Dat is echter geen recht. De Westerse beschaving is niet superieur in morele zin.
- De globale economische orde, multinationaal kapitalisme, is de voortdrijvende kracht van de Westerse beschaving. Zij is tevens een belangrijke bron van haar problemen: de crisis waarin zij zich sinds decennia bevindt en die steeds ernstiger vormen aanneemt. Een andere globale economische orde is moeilijk te realiseren. Deze ordening dient verbeterd, niet afgeschaft te worden. Aangezien er geen globale democratische, de volkeren dienende macht bestaat en er ook geen uitzicht is op het ontstaan daarvan zal naar herordening op een lager niveau gestreefd en dienen daarvan de mogelijkheden onderzocht te worden. Dat betekent aandacht voor Europa; de mogelijkheden en onmogelijkheden van Europese ordening. Er zijn slechts zeer beperkte mogelijkheden voor een terugkeer naar vormen van kleinschaliger lokale of regionale productie. Het zoeken naar mogelijkheden tot het afremmen van de afbraak van het kleinschalige, regionale en lokale is al een grote opgave.
- Ongelijkheid, ook ongelijkwaardigheid, is fundamenteel voor iedere vorm van leven, ook voor een samenleven of een verzameling van samenlevingen. Een cultuur, een samenleving kan alleen bestaan als zij intern een ordening — en daarmee ongelijkwaardigheid tussen haar participanten — kent en als zij haar grenzen kan handhaven. Als culturen fundamenteel verschillen kunnen die vaker niet dan wel in een staat of federatie vreedzaam samenleven. Het handhaven van grenzen is in strijd met de huidige EU-bevolkingspolitiek van vrijwel ongeremde migratie. Deze politiek en vooral de oorzaken daarvan dienen grondig geanalyseerd.
- De Westerse beschaving bevindt zich niet alleen in een economische, maar ook in een morele crisis. Het ontbreekt aan een verbindend verhaal. Dat bindende verhaal kan patriottische elementen bevatten. Aangezien de Westerse beschaving in veel opzichten een gemeenschappelijke cultuur is en bovendien een sterke universalistische inslag, kan dat patriottisme niet beperkt blijven tot de natie-staat.
- De instituties (democratie, rechtsstaat, onderwijs, gezondheidszorg, wetenschap, markt, (mainstream-)media, leger) waarop de Westerse beschaving gebaseerd is zijn ondermijnd en niet meer toegerust op hun taak. De huidige inrichting van die instituties zijn geen absolute, boven iedere kritiek verheven gegevenheden zoals bijvoorbeeld rechtsgeleerden ons willen doen geloven. Zij zijn gebaseerd op een impliciete consensus van de burgers. Die consensus, zoals die vorm krijgt in grondwet, verdragen en overige wetgeving en in de praktijken van handhaving moet geanalyseerd, bediscussieerd en zo nodig aangepast kunnen worden. Een aantal uitgangspunten voor die analyse:
- Vrijheid van meningsvorming maakt integraal deel uit van democratie. Kritische geluiden moeten niet alleen geuit maar vooral gehoord worden.
- Groepen of individuen die zich in het maatschappelijk verkeer duidelijk buiten de vastgelegde consensus opstellen en gedragen en daarmee feitelijk de Westerse beschaving, onze maatschappij, ondermijnen mogen voor kortere of langere tijd in meerdere of mindere mate hun burgerrechten — hun vrijheden — ontnomen kunnen worden. Dit is iets anders dan gevangenisstraf.
- Het uitgangspunt van (straf)rechtspraak dient in de eerste plaats bescherming van de orde te zijn en pas daarna heropvoeding of straf. Het gaat niet in de eerste plaats om schuld of onschuld, om de daad, maar om gedrag.
Deze uitgangspunten zijn zo veel mogelijk feitelijk, neutraal, zonder moreel oordeel geformuleerd. Zij kunnen uiteraard bekritiseerd worden. Realistische kritiek betekent dat daarbij eveneens het morele oordeel achterwege moet blijven. Het gaat er om of ze uitgangspunt kunnen zijn voor een zo correct mogelijke analyse van de maatschappelijke werkelijkheid.
Uit bovenstaand kan worden afgeleid dat de uitgangspunten kritisch zijn over de Westerse kernwaarden “vrijheid, gelijkheid en broederschap”, niet zozeer als ideaal, als nooit te bereiken richtpunt, maar op de wijze waarop ze nu als norm gehanteerd en vooral gepropageerd worden.
Personen, auteurs, intellectuelen die aan het bevorderen en verder ontwikkelen van een realistische analyse en daarop gebaseerde politieke voorstellen en andere publieke uitingen meewerken onderschrijven dit manifest in grote lijnen.
Versie 1.3 dd 200401
versie 1.1 dd 200213
versie 0.8 dd 191209
Indien je belangstelling hebt deel te nemen aan het platform:
