In de Volkskrant van 3 december 2022 staat een lang artikel over toegenomen geweld en bedreiging van advocaten, OvJ’s en rechters. Het gaat vooral om strafrecht. Faillissements–recht en echtscheidingen komen ook aan de orde. Bestuursrecht en overig civiel recht blijven nog buiten schot, hoewel er alle aanleiding is tot woede over hoe het af en toe in die rechtszalen toegaat.
Wetgever
Dit probleem begint bij de wetgever en de uitvoerende macht – parlement en regering – zelf: In het strafrecht worden slappe wetten opgesteld en andere wetgeving wordt in het moeras van politiek opportunisme afgezonken. Uitvoeringsregelingen, koninklijke en ministeriële besluiten en provinciale en gemeentelijke verordeningen die niet in de wet staan, maar wel wetskracht hebben zijn daarbij “handig”. Vervolgens beperken ze met regels de handelingsvrijheid van de politie zodanig dat die niet meer effectief kan optreden. Die wordt verder stukgemaakt door politieke correctheid – tegenwoordig Woke – , die naast allerlei gedoe om hoofddoeken en iftars de betrouwbaarheid van de politieman (verder) ondermijnd. En managementcultuur natuurlijk.
Rechters
De wetgeving zoals hiervoor omschreven reduceert de rechtspraak, de derde onafhankelijke macht van de trias politica tot een verzameling regelneukende ambtenaren, die, evenals alle andere ambtenaren de zeer complexe en feitelijk ondoordringbare wetgeving moeten uitvoeren. Waarom de rechters daar ondanks hun betonnen rechtspositie makkelijk in meegaan? Vermoedelijk omdat bij benoeming het hebben van de juiste politieke ideeën belangrijker is dan een onafhankelijke opstelling. Dat begint bij de Raad voor de Rechtspraak – de baas van de rechters – waar het bestuur door de regering benoemd wordt.
Is het al erg genoeg dat rechters zich als ambtenaren gaan gedragen, nog veel erger is het als zij op politieke gronden gaan rechtspreken. De blinddoek van vrouwe Justitia is al lang ruw afgerukt. De vraag is of men zich nog herinnert waarom de trias politica in het leven is geroepen. Dat was om de willekeur van de vorst – de regering – tegenover het volk bij rechtspraak aan banden te leggen. Die willekeur heeft zich nu verplaatst naar de wetgeving zelf waarmee de rechter uitvoerder van willekeur is geworden.
Advocaten en juristen
Ook de advocatuur en overige juridische bijstand zijn schuld aan de uit de hand gelopen rechtspraktijk. Bij het strafrecht is het voortdurend hameren op de rechten van de verdachte en het steeds verder opschroeven van de eisen aan bewijsvoering, de identiteit van getuigen, en aan het recht op verschoning en ongecontroleerde rechtsbijstand aan de verdachte mede oorzaak van toegenomen geweld. Want hoe komt het ook al weer dat Taghi te weten kwam dat van Wiersum advocaat van de kroongetuige was. Dit gaat juist op voor de zware gevallen, die op een of andere manier “goede” advocaten kunnen betalen. Vreemd genoeg worden die financiële stromen niet gecontroleerd. Er zijn genoeg redenen om strafrechtadvocaten dezelfde arbeidsrechtelijke positie te geven als Officieren van Justitie en die bij gewogen loting toe te wijzen aan verdachten.
Bij andere vormen van rechtspraak is er opvallend vaak sprake van soms bekende maar vaak onbekende verbindingen tussen rechter en juristen, al is het maar omdat men elkaar inmiddels “kent” als regelmatig dezelfde juristen of advocaten aan dezelfde kant van de zaak aanschuiven.
Verdienmodel
Tenslotte is er het niet onbelangrijke effect van het verdienmodel. Juristen hebben baat bij ingewikkelde en ook wel tegenstrijdige wetgeving en zullen zelden pleiten voor vereenvoudiging. Dit geldt waarschijnlijk bovenmatig voor fiscalisten.
Rechtsgeleerdheid
Het hele rechtsgebouw betrekt zijn personeel van de zogenaamde rechtsgeleerde faculteiten. Vooraanstaande juristen zijn daar vaak hoogleraar geweest of parttime hoogleraar. Dit geeft ook al weinig hoop op verandering. En dan laat ik het kwalijke werk van de kaste van de internationale rechtspraktijk en wetgeving buiten beschouwing, die met allerlei verdragen en internationale organisaties het lokale recht stelselmatig ondermijnd.
Een aparte plaats neemt de rechtsfilosofie in. De opvatting dat er zoiets als natuurrecht is, de grondgedachte achter “mensenrechten” en “dierenrechten” (Er zijn ook al geluiden om (dode) natuurrechten op de agenda te krijgen.) Echter, wetten, waarin uiteindelijk rechten worden vastgelegd die vervolgens moeten worden gehandhaafd zijn mensenwerk, inclusief de tien geboden van Mozes. Wetten zijn cultureel bepaald en niet onveranderlijk. Exit natuurrecht.
Waarom kan dit gebeuren?
De overheid vernietigt het weefsel van de samenleving, waardoor steeds meer overheidscontrole en daarbij behorende gedetailleerde wetgeving noodzakelijk wordt. Klassieke rechtspraak zoals die feitelijk nog steeds bedreven wordt is niet bedoeld om ieder conflict op te lossen. Daarvoor is het te tijdrovend en kostbaar. Het vernietigen van het weefsel heeft tevens tot gevolg dat zaken beter verstopt kunnen worden waardoor steeds meer inbreuk op de privacy noodzakelijk wordt. Dat proces vereist het nodige personeel van hoge kwaliteit en integriteit, dat er maar zeer beperkt is. De managementcultuur, die het vertrouwen tussen leiding en uitvoering verder uitholt doet de rest. Lees ook Vrijheid & Anonimiteit – Privacy & Transparantie.
De overheid doet dit onder druk van bovenstatelijke, vooral wereldwijd opererende organisaties, in de eerste plaats de multinationals.
Herstel ??
Het zal duidelijk zijn dat herstel van het rechtsgebouw – het fundament van onze samenleving – niet eenvoudig zal zijn. Eigenlijk moet het tot op de grond(wet) worden afgebroken en opnieuw opgebouwd. Herscholing van juristen zal daarbij zeer noodzakelijk zijn. Onder de huidige omstandigheden is geen enkele regering daartoe in staat en zeker niet zonder druk van binnenuit. Die ontbreekt volledig.
Geen medelijden met de dienaren van het recht
Uit voorgaande is hopelijk duidelijk geworden dat de gehele juristenkaste een belangrijke verantwoordelijkheid draagt voor de ontstane situatie. Van een enkele individuele jurist (vaak niet meer actief) is nog wel eens een tegengeluid te horen, maar van georganiseerd verzet is niets te merken. Behalve als het om eigen status en veiligheid gaat. De “rule of law” zal ze worst wezen. Vermoedelijk vegetarische D66-worst. Beveiliging is zoals ook in het artikel staat een kostbare en ingrijpende zaak, die onmogelijk op grote schaal kan worden uitgerold.
Medelijden met deze kaste voor de bedreigingen is niet op zijn plaats.
Voor het bestrijden van zware misdaad onder de huidige omstandigheden is er eigenlijk maar een oplossing: Waar is Duterte als je hem nodig hebt. Op verzoek heb ik nog een iets minder vergaand voorstel.
