Een jaar geleden waren wij op vakantie in de VS. We maakten een tocht waarbij we de helft van de tijd bij familie of vrienden logeerden. In het voorjaar bedachten we dat het misschien ook wel leuk was om bij de familie Pietersen langs te gaan. G kende die van lang geleden, ze fokten paarden en waren daarmee op een gegeven moment naar de VS verhuisd. Email contact was moeilijk te krijgen maar uiteindelijk lukte dat. Het was erg onduidelijk hoe welkom we waren. Het zou kunnen dat we na een kop koffie weer afscheid moesten nemen, maar misschien konden we daar een paar dagen blijven. Dit is vrijheidsmoment nummer 1. Ga je daar wel of niet langs? Er is niets vastgelegd of afgesproken, de beslissing was geheel aan ons, en we hadden onze rondreis prima op een andere manier kunnen voltooien. Eigenlijk kenden we die mensen niet.
We gingen er langs en de eerste ontvangst was niet erg bemoedigend. We kregen inderdaad een kop koffie maar het was verder niet erg uitnodigend. Op het terrein stonden een paar cabins en toen we zo’n beetje weg wilden gaan vroegen we of we daar konden overnachten. Er werd wat moeilijk gekeken want dat betekende extra werk voor mevrouw, maar hij zou het vragen. We zeiden dat we zelf beddengoed en zo bij ons hadden en alles zelf weer zouden opruimen. Toen was het goed en werd het gezellig. Vrijheidsmoment nummer 2. Pietersen had niet zo hoeven te beslissen. Hij had eenvoudigweg nee kunnen zeggen.
We aten gezamenlijk. Het bleek dat zij regelmatig op zoek waren naar mensen, vaak uit Europa, die tegen kost en inwoning de paarden wilden trainen. Dat namen wij voor kennisgeving aan. Terug van vakantie bedachten we dat onze vriend Peter nogal enthousiast bezig was met paarden. En hij lijkt er ook wel goed in te zijn. Zou zoiets wat voor hem zijn? We hebben her er een keer over. Vrijheidsmoment 3: we kunnen dat gewoon bedenken en daar verder niets mee doen.
Na wat heen en weer mailen met Pietersen gaat Peter begin dit jaar daar vijf maanden paarden trainen. Dit terwijl Peter met een vriendin samenwoont en druk is met werk en promotie. Vrijheidsmomenten 4 en 5. Beide partijen hadden anders kunnen besluiten.
Peter komt terug en besluit te stoppen met zijn promotie en te gaan proberen parttime paarden te trainen. Dit lijkt mij een ultiem moment van vrijheid.
Waarom dit verhaal? Omdat er veel misverstand bestaat over vrijheid en vrije wil. Vrijheid, en daarmee vrije wil, is het kunnen maken van keuzes. En dan geen triviale keuzes in de zin van welke bonbon je uit een assortiment gaat eten maar wezenlijke keuzes die het verloop van je leven min of meer ingrijpend wijzigen. Het gaat om beslissingen waarvan op het moment zelf duidelijk is dat de keuze anders had kunnen uitvallen. Uiteraard zijn er allerlei redenen aan te voeren waarom een keuze gemaakt is, ook op dat moment zelf. Achteraf lijkt het verloop van de gebeurtenissen onvermijdelijk en logisch. Wat op het moment zelf precies de doorslag geeft is niet vast te stellen. Dat komt doordat we per definitie niet beschikken over “volledige informatie”. Peter heeft maar een uitermate vaag antwoord op de vraag of hij met Pietersen overweg kan. En dat vijf maanden lang. En of zijn vriendin niet ondertussen met een ander gaat.
Voorwaarde is het hebben van keuzes. Je kunt je keuzemogelijkheden zelf uitbreiden door kennis te nemen van de (mensen)wereld. Je kunt nooit volledige en absolute kennis van die wereld bereiken en het gaat in de eerste plaats om praktische kennis. Aan de wetenschap dat het mogelijk blijkt naar de maan te gaan en terug heb je helemaal niets. Tot die kennis behoort in de eerste plaats inzicht in je eigen situatie. Als je maatschappelijk weinig te bieden hebt en niet erg aantrekkelijk of getalenteerd bent, dan zul je maar weinig mogelijkheden hebben om een levenspartner te vinden. Je mag al blij zijn als je de keuze uit geen of een hebt.
