Door een recente discussie schrijf ik nog een keer over het kunnen aanpakken van de holocaustontkenning. Ik heb er eerder al het nodige over geschreven, bijvoorbeeld in Geen vrijheid voor de Leugen!
Om te beginnen wil ik nogmaals vaststellen dat ik niet voor een apart wettelijk vastgelegd verbod ben, maar dat het zou moeten vallen onder een bredere strafbaarheid van het verkopen van leugens voor politiek gewin. Vermoedelijk bieden huidige wetsartikelen over laster en het oproepen tot geweld voldoende aanknopingspunten, maar het kan zijn dat enige uitbreiding gewenst is.
Het verkopen van leugens voor politiek gewin is zo oud als de politiek zelf en wordt meestal propaganda genoemd. Is de partij die de leugens verkoopt aan de macht dan ontaardt dit in censuur en het anderszins kneden van de weergave van gebeurtenissen om die in overeenstemming te brengen met de wensen van de machthebbers. In Orwell’s “1984” is hier een speciale afdeling van het Ministerie van Waarheid voor die de “misprints” “corrigeert”. Er zijn legio voorbeelden van. Een van de meer bekende is het verwijderen van “foute” “kameraden” uit de geschiedenis en de foto’s van de Russische Revolutie. Het heeft daarbij geen zin om in “vrije” landen dergelijke leugens niet aan te pakken omdat ze in dictaturen tot wet verheven zijn.
In deze discussie spelen een aantal problemen door elkaar:
- Wat is waarheid en wat een leugen?
- Het verschil tussen gebruik van een uitspraak en het onderzoeken of bekritiseren daarvan.
- Het verschil tussen het interpreteren van een gebeurtenis en de ontkenning daarvan.
Om te beginnen: absolute waarheid bestaat niet. Zelfs niet in de natuurkunde. We hebben het echter niet over de natuurkunde (is de aarde rond of plat) maar over maatschappelijke gebeurtenissen. De waarheid van een gebeurtenis (heeft die zo plaatsgevonden of niet) wordt op een totaal andere wijze vastgesteld dan die van natuurverschijnselen. Die laatste worden beoordeeld op grond van herhaalbare waarnemingen en experimenten. Maatschappelijke gebeurtenissen zijn niet herhaalbaar en worden vastgelegd middels sporenonderzoek en getuigenverklaringen. Dit wordt vastgelegd in verslagen en eventueel bekrachtigd door gerechtelijke uitspraken of wetten. Uiteraard kunnen daarbij fouten worden gemaakt en dient dan het onderzoek overgedaan te worden. Bij politieonderzoeken naar individuele misdaden komt dit regelmatig voor. Bij omvangrijke maatschappelijke gebeurtenissen zoals een oorlog, ramp of genocide is het bewijs dermate overweldigend dat men hoogstens over details van mening kan verschillen. Het is onmogelijk om dergelijke gebeurtenissen op grond van feiten te ontkennen. Naarmate die gebeurtenissen verder in het verleden liggen is het wel eenvoudiger om ze te verdonkeremanen, dat wil zeggen: daarover te liegen. Immers de bewijzen en getuigen zullen uiteindelijk verdwijnen en dan blijven slechts de verslagen over.
Een dergelijke wens tot ontkenning of “vergeten” is nooit onschuldig. De partij die dat beweert heeft er belang bij omdat het zijn standpunt in het heden aantast. Het ontkennen van een gebeurtenis is geen vraag of onderzoek naar de waarheid waarover men wil discussiëren. Zeker naarmate de gebeurtenissen verder in het verleden liggen beschikt geen enkele partij over de mogelijkheid het onderzoek over te doen, en blijft alleen de mogelijkheid voorliggende verslagen te betwisten. Datzelfde geldt ook voor het omgekeerde: het verzinnen van gebeurtenissen om de gewenste politiek te ondersteunen. Zo hebben de verzonnen “Protocollen van de Wijzen van Sion” een belangrijke rol gespeeld in het moderne antisemitisme.
De partij of het individu die een dergelijke gebeurtenis ontkent of verzint heeft daarvoor een politieke reden. In het geval van de holocaustontkenning is dat het ondergraven van een van de argumenten voor het bestaan van de staat Israël en in het verlengde daarvan het uit de weg ruimen van een argument tegen het antisemitisme.
Waar men wel over van mening kan verschillen is de beoordeling en interpretatie van de gebeurtenis. Maar ook daar is het politieke belang nooit ver weg. Zo kan men in discussie gaan of de zondvloed een straf van god is of een natuurverschijnsel, Michiel de Ruyter afschilderen als een zeerover of een held en de holocaust verdedigen door te stellen dat Hitler/de Nazi’s gelijk hadden met hun actie. Dat laatste zou wat mij betreft als een verboden oproep tot geweld gezien moeten worden. Voor mij geldt de regel dat men zeer terughoudend moet zijn met het beoordelen van gebeurtenissen uit het verleden met de normen van nu. En nog terughoudender met het daaraan verbinden van praktische conclusies in het heden. Ik vind het al belachelijk dat er herstelbetalingen gedaan zouden moeten worden voor de politionele acties van meer dan 50 jaar geleden, ook omdat het geweld van twee kanten kwam, zei het misschien niet in gelijke mate. Herstelbetalingen of wat voor tegemoetkoming voor de in 1863 afgeschafte slavernij zijn helemaal uit den boze.
Overigens is het zeker niet zo dat wetenschappelijke ontdekkingen niet onderhevig zijn aan politiek gebruik of ontkenning. Bekende voorbeelden is de oppositie tegen de “ontdekking” dat een bolvormige roterende aardkloot rond de zon draait, en de weerstand die de evolutieleer tot op de dag van vandaag ondervindt. Ook dit komt voort uit het belang van een elite, die haar machtsbasis ondergraven ziet worden doordat haar ideologie, in dit geval het scheppingsverhaal, niet meer klopt.
Samenvattend: Er is geen excuus om aperte politiek misbruikte onwaarheden onbestraft te laten.
