Vrijemarktdwepers, tegenwoordig meestal van Libertarische vonMises-snit, denken altijd dat meer marktwerking de oplossing is voor iedere kwaal. Zo ook Johannes Vervloed @Diplo_JV die in Overheidsregels desastreus voor woningbouw pleit voor meer marktwerking om nieuwe woningbouw te stimuleren. Een tegenbetoog.

Om te beginnen roept dat de vraag op waarom er kennelijk een tekort is. Daarvoor zijn de belangrijkste redenen: migratie onder het mom van asielzoeken en verhoging van de huisvestingsrechten (normen) per individu. Beiden zijn inderdaad product van overheidsingrijpen, maar vergen een hard overheidsingrijpen om ze ongedaan te maken. Toegeven door woningen bij te bouwen is dweilen met de kraan open.

Daarbij dienen wij in het dichtbevolkte Nederland eigenlijk een moratorium in te stellen op het verder bebouwen van de open ruimte (en ook op migratie). Of het nu om windmolens, zonneparken, woningen of bedrijfsgebouwen gaat. Ook al iets waarvoor een krachtige overheid noodzakelijk is. Nu zal ik niet beweren dat de huidige overheid niet krachtig is, alleen gebruikt zij haar kracht tegen de bevolking en niet voor de bevolking. Dit alles heeft alles met markt maar niets met “vrije markt” te maken. Markten zijn zelden “vrij” en veruit de meest relevante markten zullen dat ook nooit worden. Al sinds het ontstaan van het industriële kapitalisme in de 19^e eeuw is de overheid een belangrijke factor die de grootste en machtigste facties van het kapitaal helpt bij het realiseren van hun doelstelling: het behalen van (meer) winst.

Het beeld dat Vervloed schetst van de volkshuisvesting van voor het uitbreken van de neoliberale ziekte, al of niet onder het mom van een “derde weg” (Kok, Blair), klopt van geen kanten. Als oud-deskundige, die nog een keer bij “in gelul kun je niet wonen” – Schaefer op kantoor is geweest moet ik dit corrigeren.

Begin 20^e eeuw begon de overheid zich te bemoeien met de volkshuisvesting. Dit vanwege de erbarmelijke omstandigheden waaronder de lagere klassen in de grote steden, maar ook op het platteland (plaggenhutten in de veenkoloniën) moesten leven. Deze omstandigheden waren zonder meer toe te schrijven aan de “marktwerking” op de arbeidsmarkt die maakte dat de arbeiders weinig eisen konden stellen en genoegen moesten nemen met het absolute minimum. Dit in samenwerking met de overheid die ruim baan gaf aan speculanten om slechte huisvesting voor woekerprijzen te verhuren. Ook veel marktwerking.

De reactie daarop kwam in de eerste plaats uit de arbeidersbeweging. Er werden woningbouwcorporaties opgericht om betaalbare huisvesting te realiseren. Enkele verlichte industriëlen waren daar op eigen initiatief ook mee begonnen: de  Nederlandsche Gist- en Spiritusfabriek in Delft en Philips in Eindhoven. Onder druk van de arbeidersbeweging en de sociaaldemocraten gingen gemeenten en ook het rijk zich er mee bemoeien. In 1902 trad de woningwet  in werking die het onder andere mogelijk maakte een woning onbewoonbaar te verklaren en huiseigenaren aan te pakken. Het probleem dat de lagere klassen te weinig inkomen hadden om enigszins fatsoenlijke huisvesting te betalen werd vooral na WOII steeds groter, omdat grond en bouwkosten marktbepaald bleven en het resultaat daarvan te duur was. Er was door de oorlog sprake van grote woningnood.

Men kon en wilde er niet voor kiezen de inkomens dusdanig te verhogen dat de marktprijs betaald kon worden. Ten eerste omdat dat slecht was voor de concurrentiepositie van het bedrijfsleven, een marktoverweging en ten tweede omdat dit pas met grote vertraging door zou werken in de oplossing van het probleem waardoor dat extra inkomen zou verdwijnen naar zaken waarvoor dat niet bedoeld was: nog een marktoverweging. Men nam dus andere maatregelen, waarbij de overheid de bouw van woningen reguleerde, subsidieerde en financierde, en tevens via ruimtelijke ordening een poging deed om grondspeculatie en ongewenste locaties tegen te gaan. Dit resulteerde in de z.g. woningwetwoningen, waarvoor een distributie wetgeving bestond.

Na de loongolf van 68 werd de subsidielast steeds zwaarder. Grond en bouwprijzen (markt!) gingen door het dak omdat de bouw (ook weg- en waterbouw) zwaar achterbleef in productiviteitsontwikkeling en grondprijzen berustten op een monopolie waarbij overheidsregulering geen eind had kunnen maken aan speculatie. Dit resulteerde in de zogenaamde “brutering” waarbij de corporaties hun schulden werden kwijtgescholden in ruil voor het wegvallen van de subsidie. In plaats daarvan kwam de zogenaamde “dynamische kostprijshuur” die uiteindelijk aansluiting bij de markt beoogde en de Individuele Huursubsidie die aan de huurder werd toegekend. Kortom, een beweging richting markt. Op een poging de speculatie in bouwgrond een halt toe te roepen viel het kabinet den Uyl. Een terechte poging, die alles te maken heeft met het toezien op een eerlijke markt. In de jaren tachtig werd tenslotte de directe subsidiëring op gemeentelijke ontwikkelingsplannen voor woningbouw vervangen door een “lump sum benadering” waarmee het toezicht daarop wegviel. Ook een verdere vermarkting van het proces. Ruimtelijke ordening werd in 2001 afgeschaft waardoor de gemeenten als marktpartijen met elkaar gingen concurreren naast vele ander ongewenste ontwikkelingen.

Parallel aan deze ontwikkeling heeft de overheid veel belemmerende maatregelen ontwikkeld. Die zijn vooral terug te vinden in Arbowetgeving, bouwbesluit,  huurbescherming en milieuwetgeving. Die regelgeving is in belangrijke mate gestuurd door belangengroepen zonder al te serieuze democratische controle. Dat verschijnsel vraagt niet om minder overheid — daardoor krijgen die groepen nog meer vrij spel — maar om een betere overheid.

PS Een bericht aan de redactie van @OpiniezMagazine , Asher en Uri van As.

In een goed medium zou een kritische discussie mogelijk moeten zijn. Een aantal malen heb ik geprobeerd om een tegenmening op Opiniez gepubliceerd te krijgen. Dat bleek niet mogelijk. Ditmaal heb ik het maar niet geprobeerd. Overigens doet het ongecontroleerd doorlaten van dit soort geschriften jullie status geen goed. Jammer.

Over libertariërs valt nog wat te lezen in Libertariërs ontwaakt!