Twitters stuurde mij naar “Bye bye 2016” op het blog van “journalist van het volk” Arnold Karskens. Het was me al opgevallen dat hij geen last had van bescheidenheid. Kan ook niet natuurlijk: als “onafhankelijk journalist” moet je voortdurend aan de weg timmeren. Dat heeft dan meestal tot gevolg dat men meer op zenden staat dan op ontvangen. Een kritisch gesprek wordt moeizaam. Naar aanleiding van zijn boek “Journalist te koop” probeerde ik met hem in gesprek te raken. In mei zond ik hem mijn twee centen (iets gewijzigd):
Er is veel mis met de media. Daarover zijn we het snel eens. Maar corrupt is een term die ik niet zou gebruiken. Uiteraard wordt er hier en daar “gekocht” maar dan denk ik toch vooral aan wat er bij DWDD aan tafel gebeurt. Misschien zijn er enkele grootverdieners waarvan je kunt denken dat die wellicht iets anders zouden schrijven of zeggen als ze niet betaald bijklussen. Maar ik denk niet dat Fons de Poel Jesse Klaver geen snotneus zou noemen als hij niet bij ABN-AMRO zou hebben geklust. Ook denk ik niet dat Peter R de Vries iets anders zou zeggen als hij er niet voor betaald wordt. Omgekeerd kun je zeggen dat de mening van Peter R de Vries dom en irrelevant is, of hij er nu voor betaald wordt of niet. Volgens mij zijn dit soort inhuringen een beloning voor reeds bewezen diensten. Men wordt niet ingehuurd omdat men dan een bepaalde mening zal gaan verkondigen (of zaken verzwijgen) maar omdat de reeds aanwezige mening of juist de afwezigheid daarvan op prijs wordt gesteld. Misschien dat het vooruitzicht daarop journalisten tot bepaald gedrag aanzet, maar men zal zich eerst in de kijker moeten spelen. En het is de hoofdredactie die bepaalt wie er journaallezer, anchorman of columnist wordt. En die wordt op zijn beurt door de bestuurder/eigenaar benoemd.
De malaise in de media heeft een institutionele oorzaak en de journalist is daar niet schuldig aan. De door de directie geselecteerde 2/3e slechte journalisten hebben gewoon een voordeel omdat ze doen wat de directie aanstaat tegen een lage prijs. Net als alle anderen die zich moeten verhuren om in hun levensonderhoud te voorzien heeft de journalist weinig keus: het is aanpassen of oprotten. Er is geen complot. Er is geen geheimzinnige achterkamer waarin sigaren rokende heren de koers uitzetten. De elite selecteert zichzelf. Mensen komen aan de macht omdat zij de belangen en waarden van de heersende groepen het best vertegenwoordigen.
De situatie was vroeger beter omdat er de druk van aan ideologie, klasse, gebonden media bestond, die een andere kijk op de waarheid hadden en konden uitdragen. Omdat er stevig georganiseerde groepen achter stonden. De huidige politiek dominante neoliberale eenheidsworst vertaalt zich in eenvormige media waar concurrentie tussen verschillende meningen beperkt is. We moeten wat dat betreft een voorbeeld nemen aan de communisten die op zijn minst vanaf Lenin het belang van eigen media erkende. Het bestaan van een “de Waarheid” veroorzaakt dat andere media zich niet meer alles kunnen permitteren. Dat effect zie je nu ook enigszins veroorzaakt door GeenStijl. Overigens behoorlijk afwezig in dit boek want Ebru Umar en Annabel Nanninga zijn geen representanten.
Ook spionisten zoals jij ze noemt vind ik niet per se fout. Als je meent dat de rechtsstaat, met al zijn fouten en feilen uiteindelijk beschermd moet worden tegen bedreigingen van binnen en buiten dan is een inlichtingendienst onmisbaar. Om die inlichtingen te verkrijgen zal er linksom of rechtsom geïnfiltreerd moeten worden. Inlichtingen verzamelen zou je zelfs als eervol kunnen zien. Dat is wel iets anders dan embedded journalism wat als ik me niet vergis voor jou een pot nat is. Het gebruiken van journalisten door die diensten om de openbare mening te beïnvloeden is natuurlijk wel zeer kwalijk, maar dat lijkt me geen spioneren. Het signaleren van radicaliserende collega’s is een grensgeval.
Tenslotte wordt niet duidelijk wat ik mij bij “onafhankelijke journalistiek” moet voorstellen. In mijn ogen bestaat er niet zoiets een onafhankelijke journalist. Als gezegd moet de journalist inkomsten genereren met zijn bezigheden en dat betekent dat hij afhankelijk is van die inkomstenbronnen. Hij kan proberen van bronnen afhankelijk te worden die beter aansluiten bij zijn eigen ideeën en voorkeuren maar daar is ook alles mee gezegd. Uit de aard van zijn beroep moet hij wel proberen “de waarheid” boven tafel te krijgen en is het niet toegestaan om bevindingen te verdraaien of te verbergen die niet passen. Dan is hij bezig met propaganda. Het gaat er in de eerste plaats om naar welke waarheid je zoekt; hoe je journalistieke onderwerp selecteert. En dat zal onvermijdelijk met partijdigheid gebeuren.
Je kunt uit bovenstaande opmaken dat dit mij al een tijd bezig houdt. Ik heb een schets (niet meer) van een voorstel voor een betere structuur gemaakt en toegestuurd aan een enkele mediabaas toegestuurd. Het zal je niet verbazen dat men geen belangstelling had. Het is nuttig mijn meer uitgebreide kritiek op de huidige toestand te lezen in 16 Van Meningsuiting naar Commucratie te lezen. Daarin wordt onder andere nog wat gezegd over de commercie, die met haar voorkeur voor vermaak en non-nieuws de media vergaand sturen. Het is een hoofdstuk uit Sociaal Humanisme waarin een alternatief, sociaal humanisme ontwikkeld wordt.
Het antwoord van Arnold was … teleurstellend:
Wat een epistel zeg. Het houdt je inderdaad even bezig. Tja wat ik ervan vind? Dat staat grotendeels in mijn boek. Spionisten etc. zijn verwerpelijk want ik geloof in de scheiding der machten. De basis van onze democratie. Embed-journalistiek is daarom een doodzonde.
Er is veel fout in de journalistiek. Laten we het zo zeggen: Het kan stukken beter. We sukkelen in slaap bij veel problemen als milieu en euro. Dat zal in de toekomst grote gevolgen hebben. Het is aan de media om dit te voorkomen.
De scheiding der machten, “onafhankelijkheid”, wie dat nu nog gelooft is naïef. Je hoort bij een “partij” of je dat nu leuk vindt of niet. Je vrijheid bestaat er uit dat je misschien soms kunt kiezen voor welke partij je werkt. “Journalist van het volk”. Tja.
Ik maak me geen illusies over mijn vrijheid van meningsuiting. Als Arnold daar ook trouw aan is dan neemt hij mij mijn kritiek niet kwalijk. Ik vrees dat hij dat wel doet en doorgaat met negeren. Mensen die zeggen “maar je kon het toch op je blog zetten!” hebben niets van vrijheid van meningsuiting begrepen. Het gaat niet om schrijven maar gelezen worden.
