Mijn studeren op de aard van het bewustzijn voerde mij jaren geleden naar Daniel Dennett, wiens “Bewustzijn verklaard” (1991) voor mij nog steeds de gouden standaard is. Door de ronkende recensies van “Inside Out” de nieuwste animatiefilm van Pixar, omhangen met vijf sterren en de kreet “Oscarwaardig” en met als belangrijk detail dat het functioneren van het menselijk bewustzijn er zo goed in werd uitgebeeld ging ik deze film bekijken.
Dat viel niet mee. Als er een ding over het bewustzijn duidelijk is geworden dan is dat over mijn eigen bewustzijn: dat er nog steeds rücksichtslos op mijn emoties kan worden ingehakt door Hollywood volgens het procedé van de kitsch, zoals dat zo treffend beschreven is door Milan Kundera. Ik hield het niet droog. Als de uitbeelding van het bewustzijn nog min of meer kloppend was geweest, had ik daar vrede mee kunnen hebben, maar daar schortte nogal wat aan. De manier waarop de werking van het geheugen wordt verbeeld klopt niet erg. Naast belangrijke fouten in de weergave van de werking in het algemeen stoorde vooral de door de makers verzonnen idee van “kern-herinneringen” en de daarop gefundeerde karaktereigenschaps-eilanden.
Erger is de manier waarop uiteindelijk het bewustzijn zelf, als het de persoon sturende mechanisme wordt uitgebeeld. Dat gebeurt vanuit een controlekamer die precies het “Cartesiaanse theater” is waar Dennett terecht pagina’s lang tegen fulmineert. Dat wil zeggen een denkbeeldige ruimte waarin te ervaren is wat zich “buiten” afspeelt. Weliswaar wordt het niet bemand door één homunculus die aan de knoppen zit, maar door vijf mensjes. Deze worden dan geacht de emoties te vertegenwoordigen, maar het “zijn” geen emoties, maar mensjes met eigen emoties. Precies de reden waarom de emoties van de kijker op een kitscherige wijze gemanipuleerd kunnen worden.
De technische en artistieke aankleding is ok, maar weinig origineel. Qua creativiteit, originaliteit en artistiek niveau kan het niet in de schaduw staan van Disney’s “Fantasia”(1940).
Verdere bespreking van wat er niet deugt aan de uitbeelding van geheugen en bewustzijn:
https://theconversation.com/does-pixars-inside-out-show-how-memory-actually-works-43311
https://www.vox.com/2015/6/25/8840945/inside-out-mind-memory
Vulkanen zijn ook mensen?
Het allerergste is nog het voorfilmpje “Lava”, eveneens van Pixar/Disney. Alleen al vanwege de bijzonder flauwe woordspeling van lava als “love” verdient dit filmpje totale vernietiging. De kitsch is hier zo heftig opgesmeerd dat het alleen maar braakneigingen teweeg brengt. De idee alleen al om een heftig, imposant maar ook gevaarlijk natuurverschijnsel, waar veel levens door verloren gaan en schade door wordt aangericht om te zetten in een liefdesverhaal tussen twee vulkanen is belachelijk en verwerpelijk. Respectloos ook.
